Nowe światło na porażkę Napoleona: prawdziwa przyczyna klęski ujawniona po dwóch wiekach – to nie był tyfus

Karolina Majchrzak

Według najnowszych badań opublikowanych w czasopiśmie naukowym Current Biology, podczas odwrotu Napoleona z Rosji w 1812 roku, liczni żołnierze armii francuskiej zmarli na choroby zakaźne, jednak bez jednoznacznego potwierdzenia, jakie patogeny były za to odpowiedzialne. Chociaż wcześniejsze analizy sugerowały, że główną przyczyną był tyfus, nowe badania DNA z zębów 13 żołnierzy sugerują nieco inną historię.

Tajemnica porażki Napoleona

Na końcu swojego panowania Napoleon Bonaparte poprowadził ponad pół miliona żołnierzy do Rosji, lecz jedynie dziesiątki tysięcy wróciły pół roku później. Naukowcy od dawna starają się wyjaśnić przyczyny tego fiaska, biorąc pod uwagę nie tylko działania Rosjan, ale również wpływ zimna, głodu i tyfusu. Najnowsze odkrycia pokazują jednak, że przyczyn mogło być znacznie więcej i procesy te były bardziej skomplikowane, niż się przypuszczało.

Nowe odkrycia genetyczne

Analiza DNA szczątków znalezionych w 2001 roku w masowym grobie w Wilnie wykazała obecność Salmonella enterica i Borrelia recurrentis, które odpowiadają za dur brzuszny i nawracającą gorączkę. Zaskakujące jest jednak, że w 13 badanych próbkach nie znaleziono Rickettsia prowazekii ani Bartonella quintana, związanych odpowiednio z tyfusem plamistym i gorączką okopową.

Złożoność sytuacji zdrowotnej

Jak tłumaczy Rémi Barbieri z Uniwersytetu w Tartu, dotychczas sądzono, że epidemia tyfusu była głównym czynnikiem zagłady armii Napoleona. Jednak nowe badania z użyciem zaawansowanej technologii DNA sugerują, że sytuacja była bardziej złożona. Naukowcy podkreślają, że ich badania nie mają na celu podważenia wcześniejszych analiz z 2006 roku, które mogły po prostu bazować na ograniczonej próbce.

• Dzięki nowym dowodom, wiemy teraz, że armia mogła cierpieć z powodu wielu różnych chorób zakaźnych w jednym czasie.
• Dr Nicolás Rascovan z Instytutu Pasteura wskazuje, że mogło być jeszcze więcej niewykrytych chorób, które zagrażały żołnierzom.

Znaczenie odkryć dla historii

Dzięki tym nowym dowodom, naukowcy uzyskali pełniejszy obraz jednej z największych porażek wojskowych w historii. Równocześnie odkrycie to pokazuje, jak znacząco rozwinęła się technologia badań DNA w ciągu ostatnich dwóch dekad. Choć dane są niewystarczające do jednoznacznego określenia wpływu chorób na przebieg kampanii rosyjskiej, fakt identyfikacji wielu różnych bakterii wskazuje na prawdopodobieństwo, że armia znajdowała się w samym środku epidemiologicznego chaosu – musieli zmagać się z połączeniem głodu, braku higieny, zimna oraz szybko rozprzestrzeniających się infekcji w zamarzniętych kolumnach żołnierzy.